Gdzie w Berlinie w tym samym czasie można spotkać wycieczki z całego świata? Tylko przed Bramą Brandenburską. Na tle bramy pozują akrobaci, tancerki, piłkarze. Modelki topless urządzają swoje happeningi, a protestujący manifestują swoje poglądy. Mimo, iż przez wiele lat, Brama Brandenburska w Berlinie i jej okolice znajdowały się w tzw. strefie śmierci i dostęp do niej był niemożliwy, to dziś właśnie przed bramą czuć ten powiew wolności, swobody bycia sobą i głoszenia swoich poglądów.
Po wojnie trzydziestoletniej, Wielki Elektor podjął decyzję o ufortyfikowaniu miasta. Wówczas w miejscu dzisiejszej Bramy Brandenburskiej wzniesiony został jeden z elementów fortyfikacyjnych, składający się z bramy, mostu zwodzonego i fosy.
W 1734 r. pojawił się nowy plan zagospodarowania przestrzennego tej części miasta. Jego autorem był Philipp Gerlach. Wytyczono wówczas trzy place: Quarre, Leipzigerplatz i Mehringplatz. Na każdym z nich miała stanąć brama. Początkowo na Placu „Quarre” wzniesiono bramę, składającą się z dwóch pylonów ozdobionych pilastrami, do których przytwierdzono drzwi. Do bramy przylegał mur celny, a droga wybiegająca z bramy prowadziła do miasta Brandenburg nad Hawelą. Obok bramy znajdowały się przejścia dla pieszych, wartownia oraz tzw. budynek celny.
W 1788r. król pruski Fryderyk Wilhelm II zlecił wzniesienie nowej bramy, co zakładało wyburzenie wcześniejszych budowli przy placu. Jej budowę powierzył niemieckiemu architektowi z Kamiennej Góry, Carlowi Gotthardowi Langhansowi. Miała ona zamykać od zachodu reprezentacyjną Aleję pod Lipami.
Czego symbolem jest Brama Brandenburska?
Brama Brandenburska w Berlinie miała mieć też wymiar symboliczny. Fryderyk Wilhelm II opowiadał się zapolityką opartą na sojuszach, uważał siebie za zwiastuna pokoju. Porównywał się nawet do Peryklasa, uważał, że przyniesie Prusom złoty wiek. Stąd też pojawił się pomysł umieszczenia na bramie napisu z brązu „Federiego”, co z języka włoskiego oznacza Fryderyk. Brama została nazwana „Bramą Pokoju”. Jednak ten pacyfistyczny wymiar mąci nieco zlokalizowany w południowej części bramy, posąg boga Marsa, unoszącego miecz.
Langhans miał trudne zadanie – stworzyć projekt bramy na wzór budowli na Akropolu ateńskim, sam jednak osobiście nigdy nie był w Atenach. W swej pracy posługiwał się rysunkami i dostępnymi opisami ateńskich propylei.
Ta potężna budowla z piaskowca, jest jednym z najpiękniejszych przykładów klasycyzmu. Wsparta jest na dwunastu kolumnach doryckich, które tworzą pięć przejść. Środkowe jest najszersze i do 1918r. służyło jako przejazd wyłącznie dla rodziny królewskiej. Wraz kwadrygą Brama Brandenburska w Berlinie ma 26 m wysokości i 65 m szerokości.
Nad środkowym przejazdem umieszczony został duży relief przedstawiający Herkulesa jako przykład odwagi i męstwa. Bogini zwycięstwa, Nike wręcza mu trofea i palmy. Kolejna postać symbolizuje mądrość, natomiast w rydwanie została przedstawiona bogini pokoju, Eirene z gałązka oliwną i wieńcem laurowym. Za nią kroczy Comus – bóg radości i bogini dostatku Euporia, która wylewa swój róg obfitości ludziom. Za nią kroczą alegorie wiedzy i sztuk pięknych.
Bramę Brandenburską zdobi również fryz okalający budowlę. Składa się on z 32 pól (po 16 na stronę wschodnią i zachodnią), rozdzielonych tryglifami. Ukazują one walkę Lapitów, legendarnych Greków z Centaurami. Fryz ten jest alegorią wojen pruskich z innymi narodami.
Co znajduje się na Bramie Brandenburskiej?
W 1793r. na szczycie Bramy Brandenburskiej w Berlinie ustawiona została Kwadryga. Zaprojektowana przez Godfrieda Schadowa bogini pokoju, Eirene wjeżdżała rydwanem do Berlina. Początkowo bogini była naga, ku ogólnemu zgorszeniu berlińczyków została przyodziana w zwiewną szatę. W prawej ręce trzymała włócznię ozdobioną rzymskim wieńcem laurowym i orłem. Pojawił się również pomysł pozłocenia Kwadrygi, jednak nie został on zrealizowany.
Kto zbudował Bramę Brandenburską?
Oprowadzając wycieczki po Berlinie, przewodnicy wymieniają Schadowa, jako projektanta Kwadrygi. Zapominają jednak o wykonawcach, rzemieślnikach poczdamskich. Byli to bracia Wohler, którzy stworzyli drewniany model oraz kowal, Emanuel Jury, który wykonał miedzianą rzeźbę. Umieścił on paski ołowiu na poszczególnych częściach drewnianych modeli, a następnie przystąpił do właściwej pracy wybijania na nich rzeźby z miedzi. Według przekazów, do wykonania rzeźby bogini, pozowała córka Jurego, Friederike. Istnieje też hipoteza, iż była to Rike, piękna kobieta, którą Jury darzył nieodwzajemnionym uczuciem.
Po przegranej wojsk pruskich pod Jeną w 1806 r. Napoleon uroczyście wkroczył do Berlina przez Bramę Brandenburską. Potraktował Kwadrygę jako łup wojenny, kazał ją zapakować do skrzyni i wywieść do Paryża. Schadow ostrzegał Napoleona, iż może dojść do jej zniszczenia, jednak cesarz Francji był niezwykle zdeterminowany. Chciał ją ustawić na nowym łuku triumfalnym w stolicy Francji. Demontażu dokonał Emanuel Jury. Plany Napoleona nie powiodły się. W czasie transportu Kwadryga znacznie ucierpiała i została ukryta w nieznanym miejscu. Po zajęciu Paryża przez Prusaków w 1814 r., kwadryga została odnaleziona i przetransportowana z powrotem do Berlina. Prawdopodobnie miejsce ukrycia Kwadrygi wskazała pewna młoda paryżanka, która za swój czyn została stracona.
Kwadrygę przewieziono do Grünewaldu pod Berlinem, gdzie przeprowadzono jej renowację. Karl Friedrich Schinkel przeprojektował włócznię, poprzez umieszczenie krzyża żelaznego w wieńcu laurowym, natomiast rzymski orzeł został zastąpiony orłem pruskim. W ten sposób z symbolu pokoju uczyniono symbol zwycięstwa. Jej uroczystego odsłonięcia dokonano 7 sierpnia 1814 r.
W 1815 r. plac oficjalnie został nazwany Paryskim, a Brama Brandenburska w Berlinie stała się symbolem zwycięstwa.
Spacerując przed Bramą Brandenburską warto pamiętać, iż była ona świadkiem wszystkich najważniejszych wydarzeń w Berlinie. W latach 20-tych XX w. miasto przyciągało wielu artystów z całego świata. Tu spacerował Charlie Chaplin, Greta Garbo czy Marlene Ditrich.
30 stycznia 1933 r. władzę w Niemczech przejęli narodowi socjaliści, którzy wykorzystali plac przed Bramą Brandenburską do manifestacji swej siły. Żołnierze SS i SA przemaszerowali z pochodniami przez miasto, a radio podało tę informację na całe Niemcy. Jeszcze w tym samym roku Goebbels nakręcił tu film propagandowy „SA – Man Brand”, ukazujący salutujące tłumy na cześć powstania III Rzeszy.
W czasie II wojny światowej Berlin został zniszczony w ok. 90 procentach. Ucierpiała również Brama Brandeburska. Z oryginalnej kwadrygi zachował się tylko jeden łeb konia, który do dziś można zobaczyć w Muzeum Marchii Brandenburskiej w Berlinie. Zniszczeniu uległy również obie przybudówki przylegające do Bramy. Jej odbudowa została zakończona 14 grudnia 1954 r. Kopię Kwadrygi wykonano na Zachodzie. Po przewiezieniu jej do Berlina Wschodniego, władze NRD kazały usunąć krzyż żelazny i orła pruskiego , które były symbolami pruskiego militaryzmu. Wokół odbudowanej Bramy Brandenburskiej powstała duża, wolna przestrzeń.
Po której stronie była Brama Brandenburska?
Od momentu wzniesienia muru berlińskiego, Brama Brandenburska w Berlinie znajdowała się w tzw. strefie śmierci. Był to pas ziemi pilnie strzeżony przez żołnierzy NRD i wkroczenie na ten teren groziło śmiercią. Była niedostępna dla zwykłych mieszkańców i turystów. Od zachodu otaczał ją mur berliński. Wchodząc po schodkach na wieżę widokową, można ją było dostrzec zza muru. Od wschodu dostępna była z odległości ok. 100 metrów.
9 listopada 1989 roku mur berliński upadł. Tego wieczora przy Bramie Brandenburskiej zjawili się berlińczycy ze Wschodu i Zachodu, którzy spontanicznie bratali się ze sobą. Na drugi dzień pojawiły się pierwsze wyłomy w murze. Dla Niemców Brama Brandenburska w Berlinie stała się symbolem zjednoczenia.
22 grudnia 1989r. dokonano jej oficjalnego otwarcia. Niestety kilka dni później, w noc sylwestrową wiwatujący tłum uszkodził Bramę. Kilkoro ludzi weszło na jej szczyt, skradzione zostały elementy Kwadrygi. Przez 40 lat istnienia muru berlińskiego Brama Brandenburska nie była remontowana. Jej stan był fatalny.
Na początku lat 90 – tych przystąpiono nie tylko do renowacji Bramy Brandenburskiej ale również do zabudowy Placu Paryskiego. W 1997 r. odbudowany został słynny hotel „Adlon Kempinski”, który w swych murach gościł m.in. królową Elżbietę II, Billa Clintona czy Michaela Jacksona. Doba w apartamencie królewskim kosztuje tu 15 tyś. euro., a w apartamencie prezydenckim zamontowane są szyby kuloodporne. Do hotelu przylega przeszklona budowla. Należy ona do berlińskiej Akademii Sztuk Pięknych. Organizowane są w niej wystawy czasowe. W 2007 r. tuż przy Bramie Brandenburskiej ukończony został budynek Ambasady Stanów Zjednoczonych.
