Reichstag – Niemiecki Bundestag w Berlinie
Stojąc dziś przed pilnie strzeżonym budynkiem Reichstagu, ciężko wyobrazić sobie czasy, gdy na schodach prowadzących do budynku odbywały się koncerty na rzecz pokoju. Przychodziły tu tłumy zachodnich berlińczyków, którzy na kocach pili piwo i wsłuchiwali się w rytm muzyki elektronicznej. Tuż za budynkiem Reichstagu, tuż za murem berlińskim, maszerowali żołnierze NRD, ciekawe o czym wtedy myśleli? Co czuli mieszkańcy Berlina Wschodniego do których docierały odgłosy bawiących się ludzi?
Obecne zabezpieczenia wokół Reichstagu są konsekwencją sytuacji politycznej w Europie i na świecie. Gmach jest pilnie strzeżony i dostać się do niego można na podstawie wcześniejszej rezerwacji i kontroli osobistej. W tym celu, przed budynkiem, ustawione zostały specjale budki w których sprawdzane są nasze dane osobowe i przechodzi się przez wykrywacz metali. Dopiero po tak dokładnej kontroli, można udać się do windy, która zawiezie nas na taras widokowy znajdujący się w kopule Reichstagu.
Co oznacza nazwa Reichstag?
Reichstag w Berlinie to dziś nazwa potoczna budynku parlamentu. Powstała w czasach, gdy w 1871 r. utworzone zostało Cesarstwo Niemieckie pod berłem Prus. Oznaczała „Parlament Rzeszy”.
Niestety wcześniejszy budynek pruskiego parlamentu (obecnie budynek Bundesratu) okazał się zbyt ciasny, by pomieścić wszystkich deputowanych. Już podczas pierwszych obrad, podjęto decyzję o budowie nowej, reprezentacyjnej siedziby. Ogłoszony został konkurs, w którym wzięło udział ponad 100 architektów. Zwycięski projekt Ludwiga Bohnstedta nie został niestety zrealizowany, gdyż pojawiły się problemy z pozyskaniem terenu bod budowę. W 1882 r. rozpisano nowy konkurs, który wygrał Paul Wallot. Wybrano również lokalizację – teren po Pałacu Raczyńskich w Berlinie.
Tu pojawia się pewien polski akcent. Antanazy Raczyński, polski hrabia wywodzący się z zamożnej, wpływowej poznańskiej rodziny, po klęsce Powstania Listopadowego przybył do Berlina. Bardzo szybko pozyskał sobie względy pruskiego króla, przez co pełnił funkcję pruskiego dyplomaty. Raczyński początkowo zakupił rezydencję przy Unter den Linden. Jako znawca sztuki, kolekcjoner i mecenas, w jednej z sal utworzył galerię sztuki. Największym, wyeksponowanym tam dziełem była „Bitwa Hunów” Kaulbacha. Poza tym można było tam podziwiać obrazy o tematyce religijnej, mitologicznej, były też portrety, także rodzinne, dzieła włoskie i malarstwo współczesne.
Kolekcja hrabiego cały czas się powiększała. Wówczas król pruski Fryderyk Wilhelm IV, wyraził zgodę na wydzierżawienie Placu Królewskiego w Berlinie pod budowę Pałacu Raczyńskiego, pod warunkiem, iż będzie on pełnił również funkcje muzealne. W 1844 r. powstała monumentalna budowla, ozdobiona rzeźbami najważniejszych współczesnych artystów niemieckich. Sala muzealna, zlokalizowana była na trzecim piętrze i zaprojektowana była przez Johana Stracka, ucznia Schinkla. Kolekcja liczyła ok.130 obrazów.
I to właśnie ta lokalizacja, przy placu Królewskim przypadła do gustu deputowanym, którzy podjęli decyzję o budowie nowej siedziby niemieckiego parlamentu. Jednak hrabia Raczyński był nieugięty. Dopiero po jego śmierci, syn i spadkobierca Karol Edward Raczyński odsprzedał budynek państwu niemieckiemu. Kolekcja obrazów została przeniesiona do Starej Galerii Narodowej na Wyspie Muzeów, a po 1904 r. trafiła do Poznania. Obecnie obrazy wystawiane są w muzeach w Poznaniu, Rogalinie, Śmiełowie i Gołuchowie. W Berlinie pozostał jedynie obraz „Madonna z ośmioma śpiewającymi aniołami” Botticellego.
Kto zbudował Reichstag?
W 1884 r. Pałac Raczyńskich został zburzony i architekt, Paul Wallot rozpoczął realizację swojego projektu. Budowa trwała dziesięć lat. Została sfinansowana z reparacji wojennych wypłaconych przez Francję . Architekt musiał uporać się nie tylko z pracami budowlanymi ale również z licznymi uwagami cesarza i Berlińskiej Akademii Budowlanej. Zarzewiem konfliktu była kopuła, gdyż w tamtych czasach wieńczyć mogła budowle kościelne czy królewskie. Ostatecznie cesarz Wilhelm I, wyraził zgodę na jej wzniesienie, pod warunkiem iż będzie ona mniejsza niż na jego rezydencji królewskiej.
Kiedy w Berlinie został wzniesiony Reichstag, cesarz mawiał, iż jest to „klatka dla cesarskich małp”. Były to czasy kiedy deputowani nie odgrywali większej roli, władzę sprawował cesarz z kanclerzem.
W 1916 r. na budynku Reichstagu w Berlinie pojawił się napis „Dem Deutschen Volke” – narodowi niemieckiemu. W ten sposób chciano udobruchać tych berlińczyków, którzy byli niezadowoleni z wybuchu I wojny światowej.
Po I wojnie światowej ostatni cesarz Niemiec abdykował i uciekł do Holandii. Philipp Schneidemann z okna Reichstagu proklamował powstanie Republiki Weimarskiej.
Pożar Reichstagu
Kiedy Hitler doszedł do władzy, nigdy nie pojawił się w budynku Reichstagu. 27 lutego 1933r. wybuchł pożar , który strawił m.in. salę plenarną. O podpalenie posądzeni zostali komuniści, przez co Hitler miał idealny pretekst żeby ich prześladować. Przy odbudowie Reichstagu w Berlinie w latach 90- tych odkryty został tunel, łączący budynek z pałacem przewodniczącego parlamentu. Pojawiała się hipoteza, iż to właśnie tędy do Reichstagu dostali się podpalacze. Po pożarze nikt też nie zawracał sobie głowy odbudową wnętrz. Obrady narodowych socjalistów odbywały się w Operze Krolla, w budynku, który obecnie nie istnieje.
W czasie II wojny światowej, okna w Reichstagu zostały zamurowane. Mieściła się tu fabryka różnych elementów do urządzeń radiowych, a także oddział położniczy. Tu w czasie wojny urodziło się kilkaset dzieci.
Reichstag został zdobyty 2 maja 1945 r. jako ostatnia budowla w Berlinie. W ciągu następnych dni żołnierze radzieccy podpisywali się na ścianach budynku, niektóre z tych napisów pozostawiono do dziś jako ślad historii. Po wojnie, miasto zostało podzielone na cztery sektory, Reichstag znalazł się w sektorze amerykańskim. Przez długi czas nie był on odbudowywany, rozebrana została kopuła. Dopiero w latach 60-tych przeprowadzono renowację budynku, w którym co jakiś czas odbywały się posiedzenia komisji parlamentarnych ( w tym czasie stolicą RFN było Bonn).
Podczas blokady Berlina Zachodniego w 1948 r, przed ruinami Reichstagu odbyła się przed demonstracja. Przybyło tu wówczas ponad 350 tyś. berlińczyków, a nadburmistrz Ernst Reuter wygłosił przemówienie ze słynnymi słowami „Narody świata … spójrzcie na to miasto”.
Kto zaprojektował nowoczesny Reichstag?
Po zjednoczeniu Niemiec w 1990 r. dosłownie 18 glosami podjęta została decyzja, iż stolicą zjednoczonych Niemiec ponownie będzie zjednoczony Berlin. Wówczas zatrudniono architekta, sir Normana Fostera, który w zabytkowym, historycznym gmachu miał stworzyć nowoczesny parlament. W czerwcu i lipcu 1995 r. Reichstag został opakowany przez artystę Christo i jego żonę Jeanne- Claude. W tym celu zużyto 110 tyś. metrów kwadratowych srebrnej tkaniny i 8 tyś. metrów niebieskiego sznura. Do pomocy zatrudniono 90 alpinistów, a realizacja tego projektu kosztowała 5 milionów dolarów. Po zdjęciu opakowania, przystąpiono do prac budowlanych.
Fosterowi przyświecała idea przejrzystości i funkcjonalności, stąd zewnętrzna forma gmachu niewiele się zmieniła, natomiast jego wnętrze jest niezwykle nowoczesne. W maju 1995 r. został przyjęty ostateczny projekt przebudowy.
Sercem Reichstagu jest niezwykle przestronna sala plenarna o powierzchni 1200 m kw. i 24 m wysokości. Musi pomieścić 709 deputowanych! Nad salą znajdują się trybuny w formie półtarasów, przeznaczone dla publiczności. W gmachu na trzecim piętrze (ostatnim) znajdują się biura i sale posiedzeń wszystkich frakcji parlamentarnych. W całym budynku umieszczone zostały liczne dzieła sztuki, wykonane przez artystów z USA, Francji i Rosji. Wielką Brytanię reprezentuje sam Norman Foster. Stworzone przez nich prace nawiązują do Berlina i jego przeszłości.
Foster nie tylko przebudował wnętrze Reichstagu, zaprojektował również nowoczesną, szklaną kopułę, znajdującą się na szczycie budynku. Każdego dnia ustawiają się tu tłumy wycieczek, by z jej szczytu zobaczyć panoramę Berlina.
Jak zwiedzić Reichstag?
Można to zrobić bezpłatnie, jednak po wcześniejszej rezerwacji na oficjalnej stronie bundestag.de. Z potwierdzeniem rezerwacji udajemy się do specjalnie ustawionych budek przed gmachem, by przejść kontrolę osobistą (podobnie jak na lotnisku).
Z czego zbudowana jest kopuła Reichstagu?
Kopuła Reichstagu w Berlinie robi niesamowite wrażenie. Waży 1200 ton i stanowi sklepienie dla sali plenarnej. W jej centrum umieszczony jest lej, wyłożony lustrami. Jest ich 360, ustawiają się one automatycznie pod kątem promieni słonecznych, tak, by odbite, trafiały do sali plenarnej, dając dzienne światło. Wokół leja znajdują się dwie lekko nachylone rampy, prowadzące na taras widokowy. Lej pełni też funkcję olbrzymiego wentylatora, w którym zamontowano system wyciągowo – oddymiający. Kopuła to połączenie nowoczesności z architekturą XIX wieku.